Ханнык баҕар ыччаты иитэр-үөрэтэр үөрэх кыһата уһуйааччыларынан сыаналанар.   Бу дьыл алтынньы 1 күнүгэр Саха республикатын культуратын үтүөлээх үлэһитэ, СР үөрэҕириитин систиэмэтин Бочуоттаах бэтэрээнэ, «Гражданскай килбиэнин иһин» знак  хаһаайына  Дьокуускайдааҕы культура уонна искусство колледжын биир тутаах маастар-педагога Боппоенова Мария Гаврильевна  60 сааһын туолар  өрөгөйдөөх дьоро күнэ.

Норуот культуратын сайдыытын кини чаҕылхай дьоно оҥороллор.  Олортон  биирдэстэрэ Мария Гаврильевна буолар. Кини аатын төрүт культуранан дьарыктанар республикабыт олохтоохторо бары билэллэрин  саарбахтаабаппыт. Хас биирдии айар үлэһит бэйэтин ураты суолун-ииһин көрдөнөр. Мария Гаврильевна норуот үйэттэн үйэҕэ илдьэ кэлбит сиэрдэрин-туомнарын сөргүтүүгэ, олоҥхону үгэс буолбут ньыманан толорууга, сценаҕа туруорууга, чабырҕаҕы, норуот ырыатын-тойугун театрализованнай көстүү быһыытынан актер оонньуутунан көрөөччүгэ тиэрдиигэ бэйэтин билиитин, баай уопутун туһанан ураты суолу-ииһи тэлэр.

Боппоенова М.Г. биһиги үөрэхпит кыһатыгар 1989 сыллаахтан үрдүк таһаарыылаахтык, сүрүн маастар-педагогынан айымньылаахтык үлэлиир. Үгүс сыллаах үлэтин уопутун мунньан «Өксөкүлээх Өлөксөй, Алампа айымньыларын толоруу  уратылара»,  «Сахалыы саҥа дорҕооно», «Олоҥхону толорууга үөрэтии сүрүн тосхоллоро» методическай ыйынньыктары бэлэмнээн таһаарбыта.  Үөрэтэр-чинчийэр ньыманы тутуһан норуот уус-уран айымньыларын уобарастарын сценаҕа айан толорууга  бэйэтин ураты методикатын туһанар. Студеннар «Эйгэ» народнай сиэр-туом театрдарын, «Оргуй-чоргуй» чабырҕахсыттар бөлөхтөрүн   уус-уран салайааччылара. Бу коллективтар үгүс республиканскай, региональнай, аан дойдутааҕы көрүүлэр, күрэхтэр, фестиваллар кыайыылаахтара.   Кини педагогическай уонна айар үлэтин көрдөрүүтүнэн студеннар үөрэхтэрин түмүктүүр практическай проектара буолаллар. Таһаарар хас биирдии  үлэтэ дьон-сэргэ интэриэһин тардар, көрөөччүнү кэрэ эйгэтигэр  киллэрэр. Ол курдук 2004 сыллаахха  турбут «Сүүһүн туолбут эмээхсин ырыата» спектакль «Синяя птица» фестивальга кыайыылааҕынан тахсан «Эйгэ» театрбытыгар «народнай» аат иҥэриллэрин ситиспитэ. Ол кэнниттэн «Ууска уһуйуу» (2007), «Кылбаа маҥан кыталыктар» (2007), «Күөнэ көҕөччөр аттаах күүстээх-уохтаах Күн Күндүлү Бухатыыр» (2009), «Уһун улаан аттаах Уолака Боотур» (2010) турбуттара.  А.Е. Кулаковскай  «Ойуун түүлэ» айымньытынан турбут поэтическай дьүһүйүүтэ  2011 сыллаахха «Алыптаах мааска» фестивальга кыайан «Бастыҥ уус-уран дьүһүйүү» номинациянан бэлиэтэммитэ. Уустаах Избеков рукописнай матырыйаалыгар олоҕуран  С.П. Толстяковалыын 2013 сыллаахха «Cур соноҕос аттаах Сургулла Боотур» олоҥхо-спектаклы туруоран көрөөччү дьүүлүгэр таһаарбыта. Эмиэ ити сыл «Ньырбакаан», «Кыыс дьолун түстээһин» (2016), «Абаҕа кэриэһинэн» (2017) спектакыллар көрөөччүлэр биһирэбиллэрин ылыахтарын ылбыттара. Мария Гаврильевна концертарга туруорар хас биирдии номердара – мини-спектакыллар. Кинилэр норуот тыынын, ураты сахалыы майгытын  илдьэ сылдьаллар.

Мария Гаврильевна олоҥхону сөргүтэр, тарҕатар, сайыннарар сыаллаах Государственнай целевой программа чэрчитинэн «Олоҥхону үөрэх тэрилтэлэригэр үөрэтии» анал  программа автора.  2010 сыллаахха Ийэ-олоҥхоһут П.Е. Решетников – Көһөҥө Бүөтүр айымньытынан «Күөнэ көҕөччөр аттаах Күн Күндүлү Бухатыыр» диэн туруоруута СР Президенин, СР культураҕа уонна духуобунай сайдыыга министиэристибэтин граннарынан бэлиэтэммитэ.  Уһуйааччы ыччаты үөрэтэр ньыматын республикабыт тас өттүгэр билинэллэр. 2011 сыллаахха I Регионнар икки ардыларынааҕы студеннар «По ту сторону Байкала» фестивалларын иһинэн үөрэтии ньымаларыгар  ыытыллыбыт «төгүрүк остуолга» бэйэтин методикатын билиһиннэрбитин биир идэлээхтэрэ олус сэргээбиттэрэ. Онон Уһук Илиҥҥи региоҥҥа биһиги үөрэхпит кыһатын ыччаты төрүт культураҕа үөрэтиигэ методиката  табыгастааҕын билиммиттэрэ.  

Боппоенова М.Г.  айар үлэтэ дойдубут тас өттүгэр кытта биһирэнэр.Ол курдук  үөрэтэр оҕолорунаан 2008 сыллаахха Казахстан Алма-Аты куоратын «Дала Думан» телевизионнай программатын ыҥырыылаах ыалдьытынан тиийэн сахабыт норуотун культуратын билиһиннэрбиттэрэ. 2009 сыллаахха тюрк омуктар Астана куоракка ыыттыллыбыт фольклорнай фестивалларын кыттыылаахтара. 2013 сыллаахха Швейцария Эволен, Фрибург куораттарыгар «Кийиити таҥыннарыы», «Кийиити атаарыы» сиэрдэрин-туомнарын сөргүтэн туруорбута. 

          Билиҥҥи кэмҥэ Мария Гаврильевна норуот төрүт культуратын илдьэ сылдьааччы, тарҕатааччы, сайыннарааччы,  уһуйааччы быһыытынан республикабытыгар үлэтэ үгүс. «Муҥха олоҥхото», «Куйуур олоҥхото» ыччат толорооччулар күрэхтэригэр студеннары бэлэмнээн мэлдьи  кыайыы өрөгөйүн билэр. Сылын аайы ыытыллар чабырҕах, Олоҥхо ыһыахтарын дьүүллүүр сүбэтин бэрэссэдээтэлинэн утумнаахтык үлэлиир. Бүтүн Россиятааҕы фольклорнай көрүүлэргэ кини салайар «Эйгэ» театра бастыҥнар ахсааннарыгар киирсэр. Ол курдук 2018 с. Уһук Илиҥҥи регион норуоттарын  икки ардыларынааҕы «Лики наследия» фестивальга (Хабаровскай к.), 2019 с. Бүтүн Россиятааҕы омуктар икки ардыларынааҕы «Мозаика языков коренных народов России. Крымский Маяк 3.0» (Севастополь к.), Бүтүн Россиятааҕы «Дружба народов» интернациональнай  фестивальга (Севастополь к.), Бүтүн Россиятааҕы «Вместе мы – Россия» норуот айымньытын көрүү фестивальга  (Керчь к.) студеннарбыт бөлөхтөрө муҥутуур кыайыылаахтарынан ааттаммыттара.   

Режиссер-тэрийээччи быһыытынан отучча сыл устата  республикабыт араас таһымнаах ыһыахтарын, тэрээһиннэрин, концертарын талааннаахтык туруоран кэллэ.  2018 с. Саха эстрадатын театрыгар «Сүрэх тэбэрин тухары» музыкальнай инсценировканы туруоран көрөөччүгэ таһаарбыта. Билигин Аҕа дойду улуу  сэриитин сылларыгар  Саха сириттэн баран театральнай студияҕа үөрэнэ сылдьыбыт оҕолорго анаан «Оонньоммотох оруоллар» диэн прозаттан драма сценарийын суруйан үлэлэһэ сылдьар.  

Учуутал үөрэнээччилэригэр салҕанар. Мария Гаврильевна билиитин ыспыт сиэмэтэ ньүөл сиргэ түһэн, кырыс тардан республикабыт араас муннуктарыгар  айа-тута, үлэлии-хамсыы сылдьаллар.  Олор истэригэр Үүнэр көлүөнэ театрын артыыһа  «Ника» премия лауреата, СР культуратын үтүөлээх артыыһа Федот Львов; Олоҥхо театрын үлэһитэ саха эстрадатын чаҕылхай сулуһа СР үтүөлээх артыыһа Александр Дьячковскай – Саарын; норуот төрүт культуратын илдьэ сылдьааччы, тарҕатааччы, биллиилээх ырыаһыт, СР культуратын туйгуна Виталий Очиров; норуот төрүт культуратын илдьэ сылдьааччы, тарҕатааччы, Дьокуускайдааҕы культура уонна искусство колледжын уһуйааччыта, СР үөрэҕириитин туйгуна Михаил Винокуров; Сунтаар улууһун культураҕа салалтатын начальнига, СР культуратын туйгуна Мария Кобельянова – Тускулаана о.д.а. бааллар.

Утум салҕанар.  Билигин  биһиги колледжпытыгар Мария Гаврильевна үөрэнээччилэрэ кинини кытта тэҥҥэ норуоппут культурата, искусствота сайдыытыгар кылааттарын киллэрсэллэр: Сундупова О.Е., Винокуров М.Н., Каправлова Ж.М., Мыреева В.В., Харитонова С.В.  

Ытыктабыллаах Мария Гаврильевна!  Эйигин, күндү учууталбытын, бу өрөгөйдөөх дьоро күҥҥүнэн коллектив аатыттан истиҥник эҕэрдэлиибин.  Эн Сахабыт республикатыгар норуот төрүт культуратын тилиннэриигэ,  сайыннарыыга, тарҕатыыга уонна  культура, искусство эйгэтигэр үрдүк таһымнаах кадрдары бэлэмнээһиҥҥэ киллэрэр кылаатыҥ сүҥкэн.

Күндү киһибит, өссө даҕаны үгүс сылларга айымньылаах үлэҥ таһаарыылаах буоллун! Биһиги Эйигинэн  киэн  туттабыт. 

З.Н. Никитин